بوراکس

بوراکس چیست:

بوراکس یا سدیم بورات بافرمول شیمیایی Na₂B₄O₇،نمک قلیایی و غالبا هیدراته اسید بوریک است که کریستال های آن در سیستم مونو کلینیک متبلور شده اند.بوراکس که تینکال نیز نامیده میشود برای اولین بار  در بستر دریاچه های خشک تبت کشف شد و از طریق جاده ابریشم به ایران(بورق یا بوراق به معنای سفید درخشان در زبان فارسی) و به سراسر دنیا تجارت میشد.این ماده برای قرن ها برای اهداف  مختلفی نظیر تمیز کردن و نگهداری از مواد غذایی مورد استفاده قرار میگرفته است.بوراکس به دو صورت مایع و جامد وجود دارد که شکل جامد آن  به سه صورت ده آبه(بوراکس دکا هیدرات)،پنج آبه(بوراکس پنتا هیدرات) و بدون آب(آنهیدروز بوراکس) موجود است.بوراکس به دو صورت پودری و گرانول عرضه میشود که در آب ، اسید ها، مونو اتیلن گلیکول و گلیسیرین محلول است و به مقدار کمی در استون حل میشود.پودر سفید رنگ و بدون بوی بوراکس در صورت اضافه شدن به شعله،شعله ای بارنگ زرد متمایل به سبز ایجاد میکند که دلیل آن وجود عنصر سدیم در ترکیب بوراکس است.

کاربردهای بوراکس:

1:کاشی و سرامیک:

*بوراکس معمولاً به عنوان فلاکس در لعاب های سرامیکی برای کاهش نقطه ذوب مواد به کار رفته در لعاب استفاده می شود. فلاکس ها موادی هستند که به لعاب های سرامیکی اضافه می شوند تا به ذوب شدن و جاری شدن آنها در دماهای پایین تر کمک کنند، که می تواند کیفیت و ظاهر کلی محصول نهایی را بهبود بخشد.هنگامی که بوراکس به عنوان فلاکس در لعاب های سرامیکی استفاده می شود، به کاهش دمای پخت مورد نیاز برای ذوب مواد لعاب کمک می کند. بوراکس می تواند به ویژه برای موادی که ذوب شدن آنها دشوار است یا برای دستیابی به نتایج مطلوب  که نیاز به دمای بالا دارند مفید باشد. با کاهش دمای پخت، بوراکس همچنین می تواند به صرفه جویی در انرژی و کاهش هزینه سوخت در فرآیند تولید کمک کند.

*بوراکس معمولاً به عنوان مات کننده در لعاب های سرامیکی نیز استفاده می شود. مات‌کننده‌ها موادی هستند که به لعاب‌های سرامیکی اضافه می‌شوند تا ظاهری شیری یا مات به آن‌ها بدهند. از این افکت می توان برای ایجاد انواع جلوه های بصری در قطعات سرامیکی  استفاده کرد.هنگامی که بوراکس به عنوان مات کننده در لعاب های سرامیکی استفاده می شود، معمولاً در مقادیر نسبتاً کمی به مخلوط لعاب اضافه می شود. بوراکس با سایر مواد موجود در لعاب واکنش می دهد تا کریستال ها یا حباب های ریزی ایجاد کند که نور را پراکنده و منعکس می کند و ظاهری شیری یا مات ایجاد می کند.مقدار بوراکس مورد استفاده در لعاب به عوامل مختلفی از جمله سطح کدورت مورد نظر، مواد خاص مورد استفاده در دستور پخت لعاب و دما و شرایط پخت بستگی دارد. به طور کلی، مقادیر بیشتر بوراکس لعاب مات تری ایجاد می کند، در حالی که مقادیر کمتر باعث ایجاد اثر شفاف تر می شود.بوراکس را می توان به عنوان مات کننده در طیف گسترده ای از لعاب های سرامیکی استفاده کرد. تطبیق پذیری و کارایی آن، آن را به یک انتخاب محبوب در میان هنرمندان و تولیدکنندگان سرامیک تبدیل کرده است.

* به عنوان ماده اولیه برای ساخت اسید بوریک و سدیم پربورات استفاده می شود.

*صنایع شیشه: در این صنعت ابتدا شیشه را ذوب کرده و به گداخته های آن در حالت مذاب، شکل می دهند. در صورتی که بوراکس دکا به شیشه های مذاب اضافه شود، ویسکوزیته، چسبندگی و سختی آن کنترل شده و به حد تعیین شده می رسد. به این ترتیب محصول شیشه ای تولید شده در نهایت در برابر گرما عایق بندی شده و به سرعت از خود واکنش نشان نمی دهد.با توجه به این نکته، اغلب از بوراکس دکا در تولید الیاف شیشه ای ایزوله استفاده می شود.

*کشاورزی:بوراکس به عنوان یک کود ریز مغذی برای اصلاح خاک های دارای کمبود بور استفاده میشود.

*تصفیه و کاهش سختی آب:سختی آب از جمله مشکلاتی است که می تواند مانع از عملکرد صحیح شوینده ها و دستیابی به نتیجه ایده آل شود. بوراکس دکا ترکیبی است که در آن فلز سدیم به کار رفته و با کاهش میزان سختی آب، به تمیزی و شستشوی بهتر لباس ها کمک می کند. علاوه بر این، قابلیت از بین بردن سختی آب و نرم کردن آن موجب شده است تا از آن در فرایند تصفیه آب نیز استفاده شود.

*تولید ضد یخ:این ماده قابلیت خنثی نمودن باقی مانده اسیدی حاصل از تجزیه اتیلن گلیکول (ماده اصلی ضد یخ) را دارا است. به این ترتیب میزان اکسیداسیون در سطح فلز کنترل و خنثی می شود. همین نکته موجب شده است تا از محلول های مختلف حاوی بوراکس دکا به عنوان جایگزینی برای کرومات های موجود در خنک کننده های موتورهای دیزل و ضد یخ استفاده شود.

*متالورژی:کیمیاگران قبلاً از بوراکس در ذوب فلزات و جوشکاری استفاده می کردندو هنوز هم به همین صورت برای جوشکاری آهن و فولاد از مخلوط بوراکس و کلرید آمونیوم به عنوان شار استفاده می شود.بوراکس هنگام لحیم کاری فلزات جواهراتی مانند طلا یا نقره در مخلوط با آب به عنوان شار استفاده می شود.بوراکس همچنین به عنوان یک شار برای ذوب فلزات وآلیاژها در ریخته‌گری و برای خارج کردن ناخالصی‌ها و جلوگیری از اکسیداسیون استفاده می‌شود.

*تولید انواع ورق و کارتن:از این ماده در ساخت نشاسته ورق سازی ها استفاده می شود تا نقش ژل را ایفا نماید. اصلی ترین دلیل برای اضافه کردن بوراکس به نشاسته طی فرایندکاغذ سازی، جذب آب داخل چسب به نشاسته خام در برابر حرارت می باشد.در صورتی که نشاسته نتواند آب را جذب کند و آب قبل از جذب توسط نشاسته خام تبخیر گردد، نشاسته ژله نشده و نقش چسب را اجرا نخواهد کرد. در مرحله ژله شدن نشاسته باید قدرت چسبندگی مناسب را بیابد.

*نیروگاه هسته ای:به عنوان  جاذب نوترون، در راکتورهای هسته ای و استخرهای سوخت مصرف شدهبرای کنترل واکنش پذیری و خاموش کردن واکنش زنجیره ای هسته ای استفاده می شود.

*بوراکس به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی و همچنین برنزه کنندگی،در تاکسیدرمی استفاده می شود.

*مواد شوینده:از بوراکس دکا به طور گسترده در تولید صابون و انواع مواد شوینده استفاده می شود. اغلب محصولاتی که فرمولاسیونی مخصوص برای تمیز کردن سطوح سخت مثل فلزات، شیشه و سرامیک دارند، شوینده های صنعتی، پولیش، واکس و … حاوی این ترکیب هستند. وجود این ماده در ترکیبات مواد شوینده به آن ها قابلیت پاک کردن انواع خاک، آلودگی، لکه های روغنی و … را می بخشد.بوراکس در ترکیب با آب می تواند مولکول های آن را تغییر داده و به ماده سفیدکننده هیدروژن پراکسید تبدیل نماید. استفاده از این ماده به صورت جداگانه و یا در ترکیب با پودرهای لباسشویی، خاصیت سفیدکنندگی نسبتا بالایی دارد.از طرف دیگر، این ماده PH نسبتا بالایی دارد و به همین علت عملکرد مناسبی به عنوان بافر PH از خود نشان می دهد. با اضافه شدن آن به آب، خاصیت قلیایی خود را به آب منتقل می کند. به این ترتیب، آن را به محلولی با خاصیت تمیز کنندگی مناسب تبدیل می کند. همچنین خاصیت بافری آن مانع از تغییر PH آب بر اثر ترکیب با سایر مواد شوینده می شود. باقی ماندن مقداری از مواد شوینده در بافت لباس ها مشکل دیگری است که به مرور زمان می تواند باعث پوسیدگی الیاف پارچه و آسیب دیدن آن شود. با توجه به این نکته، بوراکس دکا را به ترکیبات مواد شوینده اضافه می کنند تا از ماندگاری و رسوب آن در بافت لباس جلوگیری شود. به این ترتیب شستشوی لباس ها به نحوی بهتر انجام شده و طول عمر مفید لباس ها بهبود می یابد.بوراکس دکا قابلیت مهار کردن رطوبت موجود در ماشین لباسشویی را داشته و مانع از رشد انواع کپک و قارچ ها در فضای داخلی آن می شود. به این ترتیب نه تنها فضای داخلی ماشین لباسشویی شما تمیزتر و بهداشتی تر می باشد، بلکه بوی بد آن نیز پس از شستشو در محیط باقی نمانده و به لباس ها نیز منتقل نمی شود. علاوه بر این، لباس های شسته شده نیز ضدعفونی می شوند.

*صنایع غذایی:بوراکس به عنوان یک افزودنی غذایی(E258)استفاده میشود که امروزه مصرف آن در صنایع غذایی با محدودیت هایی روبه روست.

*دفع آفات:پودر بوراکس برای دفع آفاتی سرسخت مانند سوسک های آلمانی در کمدها، ورودی لوله ها و کابل ها، شکاف های پوشش دیوار و مکان های غیر قابل دسترس که آفت کش های معمولی نامطلوب هستند به کار برده میشود.

*بوراکس جایگزینی برای استفاده از جیوه در استخراج طلا است.

* یکی از عوامل پپت کننده در ساخت چسب های مبتنی بر کازئین و دکسترین و کافئین است.

*ساخت اسلایم کودکان

*ساخت عایق های فایبرگلسی

* به عنوان یک بازدارنده آتش عمل میکند.

*استفاده در جوهر روان نویس ها با حل کردن لاک مخصوص در بوراکس گرم شده