دی‌اتیلن گلیکول (DEG): خواص و پیامدهای آن در صنعت غذا
چکیده:
دی‌اتیلن گلیکول (DEG) ترکیبی آلی، بی‌رنگ، بی‌بو و جاذب رطوبت است که عمدتاً در کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود. اگرچه این ماده به‌عنوان افزودنی غذایی مجاز نیست، اما در مواردی نادر و نگران‌کننده، استفاده‌ی تصادفی یا غیرقانونی از آن در صنایع غذایی و دارویی مشاهده شده که منجر به پیامدهای جدی سلامتی شده است. این مقاله به بررسی خواص شیمیایی DEG، مشخصات سم‌شناسی آن و خطرات ناشی از وجود آن در محصولات غذایی می‌پردازد.
1. مقدمه
دی‌اتیلن گلیکول (C4H10O3) یک الکل دو ظرفیتی است که از اتیلن اکسید مشتق می‌شود. این ماده معمولاً در ضدیخ‌ها، حلال‌ها، پلاستی‌سایزرها و به‌عنوان ماده‌ی واسطه در سنتز ترکیبات آلی استفاده می‌شود. به‌دلیل هزینه‌ی پایین و شباهت‌های فیزیکی آن به ترکیبات بی‌خطر مانند گلیسیرین یا پروپیلن گلیکول، گاهی در صنایع مرتبط با غذا به‌اشتباه یا به‌طور تقلبی مورد استفاده قرار گرفته است.
2. خواص شیمیایی و فیزیکی
وزن مولکولی: ۱۰۶٫۱۲ گرم بر مول
ظاهر: مایع بی‌رنگ
نقطه جوش: ۲۴۵ درجه سانتی‌گراد
حلالیت: قابل‌حل در آب، الکل و اتر
طعم: شیرین (به‌طور فریبنده‌ای خطرناک)
3. مشخصات سم‌شناسی
DEG برای انسان سمی است و در صورت بلع می‌تواند آسیب‌های جدی ایجاد کند. علائم مسمومیت با DEG شامل درد شکم، استفراغ، اسهال، افسردگی سیستم عصبی مرکزی، نارسایی کلیه و حتی مرگ است. سمیت آن وابسته به مقدار مصرف‌شده است و عمدتاً ناشی از تبدیل آن به ترکیبات سمی مانند اسید دی‌گلیکولیک می‌باشد.
4. نمونه‌های تاریخی در صنایع غذایی و دارویی
برخی از حوادث بین‌المللی شامل آلودگی با DEG بوده‌اند، از جمله:
فاجعه "اکسیر سولفانیل‌آمید" در آمریکا در سال ۱۹۳۷ که منجر به بیش از ۱۰۰ مرگ شد.
حادثه پاناما در سال ۲۰۰۶ که در آن شربت سرفه آلوده به DEG باعث مرگ ده‌ها نفر شد.
این حوادث اهمیت کنترل کیفی سخت‌گیرانه در تولید محصولات دارویی و غذایی را نشان می‌دهند.
5. کاربرد در صنعت غذا
استفاده از DEG در محصولات غذایی مجاز نیست. وجود آن در غذا همواره به‌عنوان آلودگی در نظر گرفته شده و تحت پیگردهای قانونی قرار می‌گیرد. بااین‌حال، به دلیل شباهت فیزیکی با افزودنی‌های بی‌خطر مانند گلیسیرین، در برخی موارد، به‌طور تصادفی یا تقلبی جایگزین شده است.
6. نتیجه‌گیری
دی‌اتیلن گلیکول ماده‌ای خطرناک است و هیچ‌گونه کاربرد مجازی در صنعت غذا ندارد. ورود ناخواسته یا عمدی آن به محصولات مصرفی، تهدید جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود. نظارت دقیق، آموزش و پایش مداوم برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی ضروری است.