آب اکسیژنه و کاربردهای آن در صنعت غذا

 

آب اکسیژنه (H₂O₂) یک عامل اکسیدکننده قوی است که به دلیل خواص ضد میکروبی و سفیدکنندگی خود، کاربرد گسترده‌ای دارد. در صنعت غذا، این ماده عمدتاً به‌عنوان ضدعفونی‌کننده، عامل استریل‌کننده، و در برخی موارد به‌عنوان کمک‌فرآوری استفاده می‌شود. اگرچه آب اکسیژنه مستقیماً در غذا مصرف نمی‌شود، استفاده کنترل‌شده و قانونی از آن موجب افزایش ایمنی و بهداشت غذایی می‌گردد. این مقاله به بررسی ویژگی‌های شیمیایی، ملاحظات ایمنی، و کاربردهای مجاز آن در فرآوری مواد غذایی می‌پردازد.

 

آب اکسیژنه مایعی شفاف و بی‌رنگ است که از آب و اکسیژن تشکیل شده و به محصولات جانبی غیرسمی (آب و اکسیژن) تجزیه می‌شود. همین ویژگی آن را به جایگزینی مناسب برای مواد شیمیایی قوی‌تر تبدیل کرده است. سازمان‌هایی مانند FDA و EFSA، استفاده از آب اکسیژنه را تحت شرایط خاصی در صنعت غذا تأیید کرده‌اند. این ماده نقش مهمی در حفظ پاکیزگی و ایمنی میکروبی در زنجیره تأمین مواد غذایی دارد.

 

آب اکسیژنه بسیار واکنش‌پذیر است و به‌عنوان یک عامل اکسیدکننده قوی عمل می‌کند. این ماده در معرض نور یا حرارت به‌سرعت تجزیه می‌شود و باید در محیطی تاریک و خنک نگهداری شود. خواص ضد میکروبی آن باعث می‌شود در برابر طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، ویروس‌ها، مخمرها و کپک‌ها مؤثر باشد.

 

 

1. ضدعفونی سطوح: برای ضدعفونی سطوحی که با غذا تماس دارند، تجهیزات و مواد بسته‌بندی استفاده می‌شود.

 

 

2. استریل‌سازی بسته‌بندی: در بسته‌بندی‌های آسپتیک (مانند بسته‌های آبمیوه یا شیر)، از آب اکسیژنه برای استریل کردن ظروف پیش از پر شدن استفاده می‌شود.

 

 

3. عامل سفیدکننده: در فرآوری برخی مواد غذایی مانند نشاسته، آب پنیر و سیرابی برای بهبود ظاهر استفاده می‌شود.

 

 

4. عامل اکسیدکننده در فرآوری: گاهی برای حذف باقی‌مانده کلر یا کنترل بار میکروبی در آب مورد استفاده در تهیه غذا به کار می‌رود.

 

 

5. افزایش ماندگاری: در برخی موارد، از غلظت‌های پایین آب اکسیژنه برای تأخیر در فساد میکروبی و افزایش طول عمر مواد غذایی استفاده می‌شود، البته تحت مقررات سختگیرانه.

 

 

 

استفاده از آب اکسیژنه باید طبق دستورالعمل‌های دقیق قانونی انجام شود. FDA استفاده از آن را به‌عنوان عامل ضد میکروبی و اکسیدکننده در فرآوری غذا مجاز می‌داند، مشروط بر اینکه باقیمانده آن یا حذف شده یا به‌طور کامل تجزیه شود. هرگونه باقی‌مانده از این ماده باید پیش از رسیدن محصول به مصرف‌کننده، در محدوده ایمن قرار گیرد. استفاده نادرست یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض آن می‌تواند خطرات بهداشتی ایجاد کند؛ بنابراین آموزش ایمنی و استفاده از تجهیزات محافظ در کاربردهای صنعتی ضروری است.

 

آب اکسیژنه ماده‌ای چندمنظوره و دوست‌دار محیط زیست است که به حفظ بهداشت و ایمنی در صنعت غذا کمک می‌کند. تجزیه آن به محصولات بی‌ضرر، در کنار قدرت ضد میکروبی بالا، آن را برای کاربرد در محیط‌های فرآوری مواد غذایی تحت نظارت، مناسب کرده است. استفاده صحیح و قانونی از آن هم ایمنی مصرف‌کننده و هم کیفیت محصول غذایی را تضمین می‌کند.